Stayeren is het zodanig vlak achter een voorganger fietsen dat men voordeel heeft omdat de voorganger de wind ‘afvangt’. Triathlon is echter een individuele sport en het fietsonderdeel moet worden gezien als een tijdrit. Stayeren is niet toegestaan in triathlon en duathlon, en in wedstrijden moet men minimaal twaalf meter afstand aanhouden. Deze afstand wordt gemeten van voorwiel naar voorwiel, dus effectief betekent dit ruim 10 meter netto tussenruimte tussen twee deelnemers. Om iedere deelnemer geldt een ‘stayerzone’ van twaalf meter lang en drie meter breed (anderhalve meter aan beide zijden).
Figuur 1: de stayerzone
De stayerzone rondom een atleetAndere atleten mogen dus niet in deze zone komen, behalve in gevallen waarin de ene atleet de andere inhaalt. In dat geval mag men maximaal 30 seconden in de stayerzone van een andere atleet zitten. Daarbij geldt dat de achterste atleet te allen tijde verantwoordelijk is om voldoende afstand tot zijn voorganger(s) te bewaren. Dit houdt dus in dat een ingehaalde atleet maximaal 30 seconden de tijd heeft om ervoor te zorgen dat er weer voldoende tussenruimte komt. Een atleet die een ander inhaalt moet dus zijn inhaalmanoeuvre binnen 30 seconden afmaken, want anders zit hij te lang in de stayerzone.
Figuur 2: stayeren
Atleet B fietst in de stayerzone van atleet A. Als de overlap tussen de twee stayerzones niet binnen 30 seconden is verdwenen, kan atleet B bestraft worden voor stayeren.Naast het bovenstaande geldt dat het niet is toegestaan om een zodanige positie op de weg in te nemen dat inhalen bemoeilijkt wordt (blokkeren of ‘blocking’).
Figuur 3: blokkeren
Atleet B blokkeert atleet A. Omdat A (volgens de algemene verkeersregels) B niet links mag inhalen, kan A nu helemaal niet passeren. B hoort zo goed mogelijk rechts te houden, zodat anderen hem links kunnen inhalen. Als B links blijft rijden, kan hij bestraft worden voor blokkeren.Ook stayeren achter organisatie- of jury-voertuigen is verboden. Hierbij dient men tenminste 35 meter afstand te houden.
In de praktijk is gebleken dat stayeren in de triathlonsport heel moeilijk te bestrijden is. Afhankelijk van het parcours (veel of weinig bochten), de drukte op het parcours en de belangen voor de deelnemers wordt er meer of minder gestayerd. Juryleden langs de kant en op motoren proberen het stayerprobleem in de hand te houden door goed te controleren en waar nodig te straffen (door middel van diskwalificaties, stop&go’s en/of tijdstraffen).
Omdat stayeren in het verleden meermalen een smet heeft geworpen op grote kampioenschappen, heeft de internationale triathlonbond ITU in 1995 besloten dat bij een select aantal wedstrijden voor prof-atleten stayeren is toegestaan. In die wedstrijden zie je tijdens het fietsen dan ook hele pelotons ontstaan van triatleten die samen blijven fietsen en vervolgens vrijwel tegelijkertijd aan het lopen beginnen. Deze beslissing van de ITU is onder triatleten (zowel profs als amateurs en recreanten) met gemengde gevoelens ontvangen, omdat daarmee het individuele karakter van de triathlonsport verloren dreigt te gaan.
Straffen voor stayeren
In Nederland kon men tot voor kort op verschillende manieren gestraft worden voor (vermoedelijk) stayeren: waarschuwingen, stop-and-go, een tijdstraf uitzitten in een strafbox of in het meest vergaande geval diskwalificatie. Met ingang van 2007 geldt dat bij een eerste overtreding op vermeend stayeren een gele kaart gegeven wordt. De atleet wordt daarop door een jurylid aan de kant van de weg tot staan gebracht en mag pas weer vertrekken wanneer de instructies van de jury zijn opgevolgd. Bij de constatering van stayeren zondermeer (overduidelijk en/of langdurig binnen de stayerzone van je voorganger zitten, tot aan ècht wieltjesplakken aan toe) kan meteen de rode kaart – diskwalificatie – gegeven worden.
Bij wedstrijden over de lange afstand kan de jury ook gebruik maken van de zwarte kaart bij vermeend stayeren. Een zwarte kaart betekent dat de deelnemer aan het begin van het looponderdeel een strafronde van 300 meter moet afleggen of twee minuten moet plaatsnemen in de strafbox. Drie zwarte kaarten in één wedstrijd betekent diskwalificatie.
